Lëvizjet e fundit në Ballkan dhe prezenca gjithnjë e më shumë e SHBA-ve për të zgjidhur problemet në këtë rajon të vogël. Trump me politika të qarta dhe roli në zbehje i BE-së me parimin “dialogim pa fund”, por pa zgjidhje afatgjatë. Flasin analistët Baton Haxhiu, Fitim Zekthi dhe Kristaq Xharo.
Preteksti i shpërthimit të Luftës së Parë Botërore nisi nga Ballkani, pas vrasjes nga një organizatë serbe e trashëgimtarit të Perandorisë Austro-Hungareze, Arkidukës Franc Ferdinandi, gjatë vizitës që pati në Sarajevë. Ajo shkrehje plumbash nxiti një konflikt që përfshiu shumë shtete, përgjatë viteve 1914-1918, duke lënë në fund 10 milionë të vrarë. Serbia është po aty, e madje risolli në jetë vdekje e masakra nga luftëra të tjera pas viteve 90’ në Bosnjë, Kroaci dhe Kosovë. Shumëkush mendon se ishte tjetër kohë, por problemi i kufijve mbetet prezent me secilin shtet në Ballkan, duke mos përjashtuar askënd, por dy prej tyre janë më të ndezura. Kosova dhe Serbia janë në një dialog të vështirë, por jo aq beftas presidenti Hashim Thaçi u investua për një marrëveshje të madhe, që sipas tij dhe homologut serb Aleksandër Vuçiç nevojitet një “korrigjim kufijsh”, që do sjellë paqe të gjatë dhe njohje dypalëshe. Ideja ka gjetur më shumë përkrahje në Serbi, ndërsa Kosova vijon të jetë e përçarë, duke këmbëngulur për mos ndryshim kufijsh. Por kjo paqe e madhe mes dy vendeve a do të ishte nxitje për konflikte të reja, kur të gjithë vendet e Ballkanit pretendojnë për “padrejtësi kufitare” dhe me fqinjët më shumë kanë luftuar sesa bashkëjetuar në paqe? Politikat në Ballkan kanë ndryshuar, jo më mes vendeve që gjithnjë gjejnë shkak e mundësi për konflikt, por nga hedhja në treg e linjave të reja ndërkombëtare. Gjithnjë e më shumë po flitet për një ndryshim kursi gjeostrategjik me Ballkanin të SHBA, që pas ardhjes në pushtet të presidentit Donald Trump, ndërsa BE tenton të mbajë në “paqe të brishtë”, pa guxuar të marrë vendime të dhimbshme, me disa të panjohura. Më e fundit ishte kancelarja gjermane Angela Merkel, që u shpreh se: “çështja e parë është integriteti territorial i të gjitha shteteve të Ballkanit Perëndimor. Kjo është një gjë e shenjtë dhe këtë duhet ta përsërisim gjithherë, sepse ka gjithmonë përpjekje për të diskutuar mbi kufijtë. Këtë ne nuk mund ta bëjmë. Nga kjo varet edhe ardhmëria evropiane e të gjitha shteteve të Ballkanit Perëndimor”-deklaroi Merkel, që u kujdes të theksonte se ishte mendimi i saj, por mbetet e qartë se shpreh mendimin e vetë BE-së. Diplomacia e drejtpërdrejtë që përdori Markel mund të jetë e ndryshme nga ajo amerikane, që njeh lobimin, diskutimet jashtë publikes, apo marrëveshjet e mëdha të dakordësuara në parim, që më pas hidhen në treg me idenë e diskutimit, por realisht vendimmarrja duket e caktuar më parë. Nëpër Ballkan është kryer një tur jo pak i rëndësishëm, që gjithsesi tregon se është një erë tjetër. Ish-strategu i Trump, Steve Bannon (ndoshta edhe këshilltar i padukshëm) i presidentit, mendohet se ka patur takime jozyrtare por të rëndësishme me kryeministren serbe të Bosnjës, Zeljka Cvijanoviç, dhe presidentit të Kosovës Hashim Thaçi, ndërsa takimi midis ministrit të Jashtëm serb Ivica Daçiç me dhëndrin e Trump, Jared Kushner, dhe këshilltarit të sigurisë kombëtare të presidentit, John Bolton diçka kanë sjellë… Dhëndri i Trump dhe këshilltari Bolton, njihen për lobime të forta dhe krijim të politikave të reja, qasja e të cilëve mbetet për shtrirjen edhe më të madhe të influencës amerikane. Por ka edhe qëndrime të qarta që pavarësisht zhvillimeve të reja, politika amerikane në lidhje me Ballkanin, e veçanërisht Kosovën, nuk ka ndryshuar. Diplomati i karrierës Philip Kosnet tha se: “Qëndrimi ynë për Kosovën nuk ka ndryshuar”-ndërsa shton se “ka rëndësi kritike që të dyja vendet të avancojnë për të kapërcyer tensionet e vjetra dhe të dy vendet të jenë në gjendje të diskutojnë ide të reja”. Analisti Baton Haxhiu në një analizë të thelluar për “Mapo” mendon se ka ardhur koha për vendime të mëdha dhe sipas tij Presidenti Thaçi po e realizon këtë më së miri dhe nëse do arrihej një marrëveshje, ajo nuk do sillte “precedentë të rrezikshëm”… Gjithashtu, gjykon se ka qasje tjetër të SHBA-së për Ballkanin, që pas ardhjes së Presidentit Trump në Shtëpinë e Bardhë. Analisti dhe pedagogu Fitim Zekthi shprehet se Trump po ndjek një politikë “Amerika e Para”, duke krijuar një lloj diktati që ka prishur estrablishmentin tradicional, por për vendime të mëdha ka kohezion. Sipas tij, Kosova është investim amerikan dhe nuk do ketë ndryshime të dukshme politike në lidhje me këtë çështje. Pedagogu Kristaq Xharo gjykon se roli i SHBA-së jo vetëm nuk u zbeh, por mund të flitet për një ‘rikthim’ në rajon. Këtë e argumenton me rolin që luajti në krizën maqedonase dhe më pas anëtarësimi i Malit të Zi në NATO, tregoi që SHBA shumë shpejt do ta rigjeneronte aksionin gjeopolitik.
